Historia Twierdzy Srebrna Góra
Twierdza Srebrna Gόra jest unikatowym obiektem w skali dziedzictwa kulturowego Europy i jedną z najważniejszych atrakcji Dolnego Śląska. Jej historia sięga XVIII w.
Powstanie Twierdzy Srebrna Góra
W chwili powstania (1765-1777) należała do najnowocześniejszych tego typu fortyfikacji w Europie. Największy podziw budził i nadal budzi potężny Donjon, jeden z najciekawszych obiektόw fortyfikacji epoki nowożytnej. Jednak Twierdza Srebrna Góra to w rzeczywistości nie jeden obiekt, a cały zespół wznoszących się nad miasteczkiem fortόw.
Głόwny jej trzon tworzy zespół bastionόw z Donjonem w środku. Obiekt ten posiadał 151 pomieszczeń fortecznych (kazamat) rozmieszczonych na trzech kondygnacjach. Ogromne magazyny, studnie, zbrojownia, kaplica, więzienie, szpital, piekarnia, browar, warsztaty rzemieślnicze i prochownia czynił fort całkowicie samodzielnym i samowystarczalnym. W jego wnętrzu mieściło się 3756 żołnierzy, olbrzymie zapasy amunicji, opału i żywności.
W obrębie twierdzy wydrążono w litej skale 9 studni o łącznej głębokości 478,5 m, w tym najgłębsza (84 m) na terenie fortu Ostróg. Legenda głosi, że koszt wydrążenia tych studni był równy kosztom budowy całej fortyfikacji srebrnogórskiej. Po zakończeniu budowy twierdza była dobrze przygotowana do działań bojowych.
Oblężenie Twierdzy Srebrna Góra
Swój chrzest bojowy twierdza przeszła w roku 1807, kiedy to do Srebrnej Góry nadciągnęła armia francuska dowodzona przez Hieronima Bonaparte młodszego brata Napoleona. Ciężkie walki zostały przerwane zawieszeniem broni i pokojem w Tylży. Po odbudowie zniszczeń dokonanych przez działania wojenne twierdza została pozostawiona w stan gotowości bojowej w 1850 roku, kiedy Prusy zostały zmuszone do uznania zwierzchnictwa Austrii.
Losy Twierdzy po demilitaryzacji
W roku 1867 nastąpił wymarsz wojsk z twierdzy i zamknięcie jej dziejów wojennych. Na tym jednak nie kończy się historia Twierdzy Srebrna Góra. Od tego czasu pełniła rolę poligonu saperskiego. Po rozwiązaniu srebrnogórskiego garnizonu nastąpiła zmiana formy zarobkowania ludności Srebrnej Góry, której dotychczas źródłem utrzymania było wojsko.
Zaczął rozwijać się przemysł. W 1866 r. otwarto przędzalnie: Friedricha Felsmanna; Teodora Hentschela, Karola Hentschela; w 1869 garbarnię Paula Tonke; wytwórnię wyrobów metalowych i mechaniki precyzyjnej firmy E.Anders & Sohne. Powstała fabryka zegarków kieszonkowych firmy Eppner & Co – zajęła ona budynki dawnych koszar, a fortyfikacje służyły jako poligon doświadczalny dla prób artylerii i materiałów wybuchowych.
Pod koniec XIX wieku Twierdza Srebrnogórska stała się atrakcją turystyczną. Wiązało się to miedzy innymi z rozwojem połączeń kolejowych i otwarciem w 1900 roku Kolei Sowiogórskiej z odcinkiem kolejki zębatej (tzw. „srebrnogórskiej zębatki”) łączącej Srebrną Górę z Nową Wsią Kłodzką. Trasa prowadziła przez Przełęcz Srebrną, gdzie znajdowała się stacja Twierdza Srebrna Góra.
Twierdza Srebrna Góra w XX wieku
Z biegiem lat liczba turystów wzrastała i już w latach trzydziestych XX wieku Twierdzę zwiedziło około 50 000 turystów rocznie. Po I wojnie światowej Donjon odremontowano i urządzono w jego wnętrzu restaurację, która w okresie międzywojennym mogła pomieścić nawet 300 gości. Oprócz restauracji znajdowało się tu muzeum broni, izba pamięci Fritza Reutera oraz platforma widokowa.
W roku 1913 na Forcie Ostróg zostało zbudowane schronisko młodzieżowe, a pod koniec lat 30 na ośrodek szkoleniowy.
Dynamiczny rozwój turystyki przerwała II wojna światowa. W latach 1939-1941 utworzono obóz jeniecki Oflag VIII B, w którym więziono polskich oficerów, między innymi generała dywizji Tadeusza Piskora, kontradmirała Józefa Unruga, komandora Stefana Frankowskiego.
Lata powojenne przyniosły dewastację twierdzy, a władze nie wykazywały zainteresowania XVIII- wieczną twierdzą.
W roku 1966 zorganizowana grupa harcerzy Hufca Dolnośląskiego zajęła się fragmentem twierdzy, rozpoczęli oni wieloletnią akcję harcerską „Akcja Srebrna Góra”.
Twierdza Srebrna Góra współcześnie
Obecnie Twierdza Srebrna Góra jest unikatowym obiektem w skali dziedzictwa kulturowego Europy i jedną z najważniejszych atrakcji Dolnego Śląska. Rozległość całego zespołu (106 ha) i jego lokalizacja na szczytach pozwala zaliczyć srebrnogórską warownię do największych górskich założeń obronnych naszego kontynentu.
W 2002 r. został powołany pierwszy w kraju Forteczny Park Kulturowy w Srebrnej Górze, jako kluczowy podmiot w działaniach na rzecz renowacji i zagospodarowania fortyfikacji. Wyjątkowość obiektu i jego ranga została uznana w 2004 r. poprzez Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej nadające Twierdzy status Pomnika Historii.
Największa atrakcja turystyczna Dolnego Śląska
Historia Twierdzy Srebrna Góra do dziś przyciąga nie tylko pasjonatów obiektów militarnych, ale także rzesze turystów zainteresowanych zwiedzeniem jednej z największych atrakcji turystycznych Dolnego Śląska.
Twierdza Srebrna Góra jest wyjątkową atrakcją i miejscem sprzyjającym miłośnikom historii, przyrody, turystyki, sportu a oferta skierowana jest zarówno dla turystów indywidualnych jak i grup zorganizowanych, dorosłych i dzieci. Duże znaczenie dla promocji twierdzy miało też powołanie w 2007 roku srebrnogórskiej grupy rekonstrukcyjnej – Infanterie – Regiment von Alvensleben (nr 33) odwołującej się swoimi strojami do garnizonu, który stacjonował na twierdzy w okresie wojny francusko-pruskiej. Od tego czasu turystów odwiedzających twierdzę oprowadzają przewodnicy – żołnierze.
